ŞARKI NAZIM BİÇİMİ
Şarkı Örneği?
Şarkı Nedir?
Şarkı dörtlüklerden oluşan bir Klasik Türk Edebiyatı (Divan Edb.) nazım biçimidir. İlk üç dize birbiri ile uyaklı son dize serbesttir. İlk dörtlüğün ikinci ve son dizesi nakarat dizesidir ve her dörtlüğün sonunda tekrar edilir. Şarkının kafiye şeması şu şekildedir:
Aaaa / bbba / ccca / ddda ...
Not: Nakarat dizeleri olmayan şarkılar da bulunmaktadır. Bunlarda kafiye düzeni şöyledir: baba — ccca — ddda — eeea ... ( Dizeler arasında uyak vardır; fakat dizenin aynen tekrar ettiği görülmez.)
Şarkılarda uyak düzeni küçük değişiklikler gösterebilir. Şarkıyı diğer nazım biçimlerinden ayıran en önemli fark nakarat dizesidir. ( Nakarat, Halk şiirinde “Kavuştak” olarak nitelenir.)
Şarkı Nazım Biçiminin Tarihi Gelişimi
Şarkı Türk edebiyatına özgü bir nazım biçimidir. Divan şairleri tarafından ilk defa tertip edilmiştir. Edebiyatımızda en tanınmış şarkı yazarı 18. Yüzyıl şairlerinden Nedim’dir. Onun yanı sıra Enderunlu Fazıl ve Enderunlu Vasıf tanınmış şarkı şairleridir. Şarkılar bestelenmek için yazılır; ki bir çok şarkı özellikle 18 ve 19. Yüzyıllarda bestelenmiştir. Şarkılar belli usullere göre bestelenir. En çok mef’ulü mefâ’ilü mefâ’ilü fa’ulün kalıbındaki şarkılar bestelenmiştir.
Şarkının Özellikleri
- Dörtlüklerle yazılır.
- En yaygın kafiye şeması aaaa / bbba / ccca / ddda ... şeklindedir.
- Dörtlüklerde aynen tekrar eden dizeye nakarat denir.
- Bestelenmiş şarkılarda en dokunaklı dize olan üçüncü dizeye miyan, miyan-hane denir.
- En tanınmış şarkı yazarı Nedim’dir.
- Şarkılarda konu çoğunlukla aşk ve sevgi ve sevgilinin güzelliğidir. İçki ve eğlence ayrıca işlenir.
Örnek:
Sevdiğim cânım yolunda hâke yeksan olduğum
İyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum (Nakarat)
Ey benim aşkınla bülbül gibi nâlân olduğum
İyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum (Nakarat)
Cümle yaran sana uşşak olduğun bilmez misin
Cümlenin tâkatların tâk olduğun bilmez misin
Şimdi âlem sana müştâk olduğun bilmez misin
İyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum (Nakarat)
Nedim
İyd: Bayram
Hake yeksan: Yerlebir
Nalan: Acı çeken, inleyen