Okuyucu ya da dinleyicide coşku, heyecan, korku, sevinç, üzüntü vb. gibi duygular uyandırmak maksadı ile dilin benzetme, mübalağa, mecazlı ifadelerle yüklü kullanımı sonucu ortaya çıkana anlatım türüne destansı anlatım denir. Destansı anlatım ile oluşturulan metinlerde yapı unsurları gerçeklikten uzaktır. Kişi, yer, zaman, olay unsurları olağanüstü nitelikler gösterir. Bu olağanüstülüğün ifadesi destansı anlatım ile sağlanmaktadır. Destansı anlatım herhangi bir duygunun yoğun bir şekilde ifade edilmesi gerektiğinde kullanılır. Böylelikle destansı anlatımda kelime türlerindin daha çok ünlemlerin kullanıldığı görülür. eski çağlardan bu yana edebiyatta coşkulu söyleyiş şiirde ve düzyazıda kullanılmıştır. Şiirler de birer duygu ifadesi olmasına rağmen çoğu şiirde durağan bir söyleyiş görülür. Halbuki destansı anlatımda coşkun bir söyleyiş olmak zorundadır.
Destansı anlatımın kullanıldığı metinler
Destansı anlatım birçok metin türünde az ya da çok kullanılmaktadır. Bazı metinlerin bütününü destansı anlatım oluştururken bazılarında metnin bir bölümünde kullanılır.
Bu metin türleri şunlardır.
a- Destan
b- Şiir: (epik şiir)
c- Söylev
d- Tiyatro: (epik tiyatro)
Benzeri öğretici ve edebi metin türlerinde destansı anlatım türü kullanılmaktadır.
Destansı anlatımın özellikleri:
a- Bu anlatım türünde amaç okuru belli duygular yönü ile coşturmaktır. (yiğitlik, kahramanlık, sevinç, hüzün, birlik, beraberlik.)
b- Anlatımda mecaz, imge, benzetme, çağrışım gibi ifadeyi güçlendirici unsurlardan yararlanılır.
c- Dil şiirsel ve heyecana bağlı işlevlerinde kullanılır.
d- Bu anlatım türünde betimlemeler kişi ve mekan betimlemesinden çok olaylar üzerine yapılır. Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi kurulur.
e- Hitap cümlelerine yer verilir.
Metin Örnekleri
Örnek;
Koşma
“Belimizde kılıcımız Kirmani,
Taşı deler mızrağımın temreni.
Hakkımızda devlet etmiş fermanı,
Ferman padişahın, dağlar bizimdir.”
LÜTFÎYE — Sahiden yakıyor. Damımızı yakıyor. Ali nerdesin?
Örnek;
Keşanlı Ali Destanı
Haldun Taner
“TEMEL — Ali abi, Ali abi...
HAFİZE — Bu uğursuzun ağzını koparmayacak mısın?
ALİ _ (Zilha’ya) Tab’am beni bekliyor. Durmak olmaz Zilhacığım.
ZİLHA — Boş ver tab'ana, korkmuyor musun?
ALİ — Korkmasına korkuyorum ama neylersin ki ortada destan var. Destanı yalan komak olmaz.
ZİLHA — Havva, Adem’e ne şart koşmuştu. Ya ben ya cennet demiş. Ben de sana şart koşuyorum Ali. Ya ben ya destan.
ALİ — Maalesef mümkünsüz Zilha. Kaderim beni çağırıyor. (Mehabetle kalkar) İnsanlar ölür, destanlar kalır. Ben gidiyorum.
ZİLHA — Gitme Ali, dur Ali...”